تمبر های بزرگداشت پورسینا

برای بزرگنمایی به روی عکس بالا کلیک کنید

• 
•  
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

ابن سينا نابغه جهانی

ابوعلی حسین بن عبدالله بن سینا (۳۵۸-۴۱۶ خورشیدی، ۳۷۰-۴۲۸ قمری، ۹۸۰-۱۰۳۷ میلادی) شناخته شده با نام‌هاي ديگري مانند پور سينا، شرف الملك، شيخ الرئيس و اويسنا (Avicenna)، دانشمند، فيلسوف و پزشك ايراني كه از پرآوازه‌ترين دانشمندان دوره‌ي اسلامي در جهان است. در نزديكي بخارا به دنيا آمد و در همدان به خاك سپرده شد. دانش‌نامه‌ي فلسفي او به نام كتاب شفا و دانش‌نامه‌ي پزشكي او به نام قانون در پزشكي، از پايه‌هاي نوزايي اروپا به شمار مي‌آيد. او پژوهش‌هايي نيز در علوم طبيعي داشت و چگونگي پديدآمدن كوه‌ها را به درستي بيان كرده است.
جرج سارتن، پدر تاریخ علم، معتقد است: بو علي سينا نه تنها اعتباري براي تمدن ايراني و اسلامي، بلكه چهره اي تابناك در تاريخ تمدن جهان به شمار مي رود. به دليل احاطه ابن سينا بر دانشهاي مختلف و تاثير وي در متفكران و دانشمندان پس از خود، كه حيطه آن به جز قلمرو اسلام،‌ اروپا را نيز در بر گرفته بود.
بد نیست بدانیم که در کتاب «منشاء گونه ها»ی داروین یا تکامل حیات، (دست کم) یک گونه گیاه به افتخار بزرگی بوعلی سینا، به نامش ثبت گردیده است.(mellissa officinalis)
The Origin of Species free download


پدر شيخ الرئيس اهل بلخ بود و در دوره فرمانروایی نوح بن منصور، پادشاه سامانی، كارگزار روستای خرمیثن شد. مادرش، ستاره، از مردم اَفشَنه، روستایی نزدیك خُرمیثَن بود.
پس از چند سال، خانواده عبدالله به بخارا رفت . ابوعلی در آنجا به آموختن زبان عربی و قرآن و ادبیات پرداخت. منطق و مقدمات ریاضی را، درخانه، نزد ابوعدالله ناتلی آموخت، اما در علوم طبیعی و پزشكی استادی نداشت و از راه خود آموزی این دانش ها را فرا گرفت.

شيخ الرئيس پس از اندك زمانی، در پزشكی چنان شهرت یافت كه پزشكان مشهور به شاگردی نزد او می آمدند. وی شاگردان دانشمند و کارآمدی به مانند ابوعبید جوزجانی، ابوالحسن بهمنیار، ابو منصور طاهر اصفهانی و ابوعبدالله محمد بن احمد المعصومی را که هر یک از ناموران روزگار گشتند تربیت نمود.

وی در ده سالگی حافظ قرآن شد و نزد ابوعبدلله ناتلی منطق و هندسه و نجوم آموخت. هفده ساله بود كه برای درمان بیماری نوح بن منصور دعوت شد و او را درمان كرد. به پاداش این خدمت اجازه یافت تا در كتابخانه سلطنتی به مطالعه بپردازد. بر اثر مطالعه كتابهای كم نظیری كه در این كتابخانه بود به آگاهیهای تازه ای در زمینه پزشكی و فلسفه دست یافت.

ابن سینا در بیست و دو سالگی پدرش را از دست داد. در این هنگام، بر اثر ضعف دولت سامانی ، بخارا دچار آشفتگی شده بود. ابن سینا از بخارا به خوارزم رفت. خوارزم در آن زمان مركز دانشمندان وپژوهشگران بود و امیران آن سرزمین كه از خاندان مأمونیان بودند، دانشمندان را گرامی می داشتند.

پس از تصرف خوارزم توسط محمود غزنوی به جرجان رفت. نوشتن كتاب «قانون» را دراین شهر آغاز كرد. یك سال بعد، از آنجا به ری و قزوین و سپس نزد شمس الدوله دیلمی، فرمانروای همدان، رفت. بیماری قولنج شمس الدوله را درمان كرد و وزارت او را پذیرفت.
ابن سینا در همین دوره، كه سرگرم كارهای سیاسی و اداری بود، به نوشتن كتاب «شفا» پرداخت. پس از مرگ شمس الدوله، جانشین او، ابن سینا را چهار ماه زندانی كرد. ابن سینا در زندان رساله ای عرفانی، به نام «حَی بن یَقظان» ، و كتابی در پزشكی، به نام «قولنج» ، و چند رساله دیگر نوشت.

پس از رهایی از زندان، پنهانی همراه شاگردش، ابوعبید جوزجانی، و برادر خود به اصفهان رفت. دراصفهان با استقبال علاءالدوله كاكویه، فرمانروای اصفهان، رو به رو شد و چهارده سال دراین شهر در آرامش زندگی كرد. دراین سال ها كتاب های ناتمام خود را به پایان رساند و كتاب های تازه ای در زمینه فلسفه، ریاضی و موسیقی نوشت. در حمله مسعود غزنوی به اصفهان، برای برانداختن فرمانروایی علاءالدوله، خانه ابوعلی تاراج شد و بعضی از نوشته های او از میان رفت. اما ابن سینا تا پایان عمر در دستگاه علاءالدوله باقی ماند و سرانجام در سال ۴۲۸ سفری كه با علاءالدوله به همدان می رفت، در راه بیمار شد و در پنجاه و هشت سالگی در گذشت و آرامگاه وی در همان جا برپا گردید.

زندگینامه ای از ابن سینا، نوشته ابوعبید جوزجانی، دردست است که بخشی از آن از زبان ابوعلی سینا بازگو شده است و بخشی از آن خاطرات نویسنده درباره او می باشد.


ابن سینا نخستین فیلسوف در ایران و جهان اسلام است كه كتابهای منظم و كاملی درباره فلسفه نوشته است. ارسطو و فلوطین، دو فیلسوف بزرگ یونانی، و فارابی فیلسوف بزرگ ایرانی، در شكل دادن به فلسفه ابن سینا تاثیر داشته اند. او اندیشه های فلسفی ارسطو و پیروان این فیلسوف یونانی را در كتاب «شفا» گرد آورده است.
ارسطو معتقد بود كه به یاری عقل و استدلال می توان به حقیقت دست یافت. ابن سینا نیز در فلسفه خود از همین روش پیروی كرد. با این همه، او در فلسفه دیدگاهی نو داشت كه تا اندازه ای با فلسفه ارسطو متفاوت بود. این كتاب دارای چهار بخش (منطق، طبیعیات، ریاضیات، والهیات) است و تأثیری فراوان در فكر فیلسوفان ایران و جهان اسلام داشته است. ترجمه شفا به زبان لاتین، در اندیشه گروهی از فیلسوفان اروپا نیز اثری عمیق بر جای گذاشته است.

آلبرتوس ماگنوس،‌ دانشمند آلماني فرقه دومينيكي (۱۲۰۰ تا ۱۲۸۰ ميلادي) ‌نخستين كسي بود كه در غرب تفسير و شرح جامعي بر فلسفه ارسطو نوشت. به همين دليل اغلب او را پايه گذار اصلي ارسطوگرايي مسيحي مي دانند. وي كه جهان مسيحيت را با سنت ارسطويي الفت داد،‌ در شناخت آثار ارسطو سخت به ابن سينا متكي و معتقد بود.

فلسفه ما بعد الطبيعه ابن سينا، ‌خلاصه مطالبي است كه متفكران لاتيني دو قرن بعد از او بدان رسيدند در قرن پنجم هجري به وسيله پيشوايان مذهب و پيروان خانقاه مبارزه گسترده و شديد عليه علم و حكمت و مخصوصا فلسفه اغاز شد و در مدارس و مكاتب اهل علم تدريس هر گونه علم فلسفه و حكمت را حذف كردند و جاي انرا به تفسير قران، احاديث و اصول فقه واگذار كردند. آثار بزرگ فلسفی دیگر ابن سینا كتاب های «نجات» ، «دانشنامه علایی»، و «اشارات» است.

همچنين « فلسفه مابعدالطبيعه ابن سينا خلاصه مطالبي است كه متفكران لاتيني دو قرن پس از وي بدان رسيدند و توانستند مذاهب مختلف فلسفي را در فلسفه مدرسي هماهنگ كنند.»

ابن سينا كوشيد تا فلسفه را با عقايد ديني عامه مسلمانان آشتي دهد و با استفاده از منطق و عقل به واگويي و اثبات باورهاي قرآني بپردازد. وي همچون پيروان معتزله و اخوان الصفا تأويل برخي بخشهاي قرآن و درگذشتن از ظاهر و پوسته كلام براي دستيابي به عمق پيام خداوند را ضروري مي دانست. برخي از اين تأويلها خشم متعصبان را برانگيخت تا جايي كه ابن سينا نوشت: « ما گرفتار دسته نافهمي از اين جنس شــده ايــم كه به چــوب خشك مــي مــانند ومخالفت با آنچه را كه نزد آنان مشهور است، ضلالت مي شمرند.»

اربابان مذهب و از جمله محمد غزالي، چنان از نظريات ابن سينا به خشم آمده بود كه حكم به تكفير وي داد. ابن اثير او را متهم كرد كه در كتابهاي خود به الحاد و رد بر شريعتهاي آسماني پرداخته است. ابن الصلاح فقيه معروف نيز از او به بدي ياد كرد و گفت: وي از دانشمندان اسلام نيست ، بلكه شيطاني از شياطين انسي است.»

ابوعلي سينا در سال ۴۲۸ هجري قمري زماني كه تنها ۵۸ سال داشت، در حالي رخت از جهان بربست كه با اداي دين خود به دانش بشري، نامي به صلابت تمدن ايراني از خود برجاي گذاشته بود.
اما پس از مرگ نيز در كنار خيل عظيم كساني كه در شرق وغرب عالم از وي تأثير پذيرفته بودند، همچنان مورد لعن و طعن مخالفان قرار مي گرفت. عثمان بن عبدالرحمن موسوم به ابن صلاح (۶۴۳) سينا را مرتد و بي دين شمرده و او را از جمله علماي خارج مذهب دانسته و خواندن كتاب هاي سينا را براي مسلمانان جايز نمي شمارد و گناه كبيره ميداند و سينا را شيطاني از شياطين لقب داده است) غافل از اينكه او خودش شيطان بزرگ بود .

كتاب «قانون» جوهر همه دانش پزشكی تا زمان ابن سینا ست. در این كتاب درباره تشریح اعضای بدن انسان، جراحتها پس از عمل جراحی، و نیز درباره طبقه بندی داروها و شیوه استفاده از آنها به تفصیل سخن به میان آمده است.
قانون یكی از پر ارزشترین كتاب های پزشكی جهان بوده و و از نخستین كتابهایی است كه پس از اختراع چاپ در اروپا به زبان های مختلف ترجمه و انتشار یافته است.
ابن سینا در اروپا به «آویكنا» و «آویسنا» شهرت داشته و كتاب قانون او مدت شش قرن كتاب درسی رشتهً پزشكی دانشگاههای مختلف اروپا بوده است.


نظامی عروضی میگوید: اگر بقراط و جالینوس زنده شوند روا باشد که پیش قانون ابن سینا سجده کنند.

ادوارد براون، دانشمند انگلیسی معتقد است: قانون ابن سینا بر اثر آنکه به شکل دایره المعارف است و به واسطه ی نظم و ترتیب منطقی و طرز بحث مجتهدانه اش اهمیت یافته و کتاب های رازی و علی بن عباس مجوسی را با آن همه فضیلت عقب زده است.

ابن سینا درعلوم طبیعی، فیزیك، شیمی، ستاره شناسی، ریاضیات و موسیقی نیز استاد بود. او علوم طبیعی و ریاضی را جزئی از فلسفه ی دانست. براساس اندیشه های فلسفی خود، حركت، نیرو، خلاء، نور و حرارت را توضیح داد. در گفتگوی مشهورش با ابوریحان بیرونی، وجود خلاء، و تبدیل فلزها به یكدیگر را غیر ممكن دانست.

رساله های مهم او درباره علوم طبیعی و ریاضی، همراه با رساله های او در منطق و الهیات، دركتاب «شفا» آمده است. ابن سینا پاره ای از ابزارها و شیوه های رصد كردن را اصلاح كرد و خود به رصد كردن ستارگان پرداخت. او در بخش ریاضیات كتاب «شفا» و آثار دیگر خود، به طور دقیق و مفصل، درباره موسیقی بحث كرده است. همچنین ابن سینا نظریه های علمی فارابی را درباره موسیقی كامل كرد.

ابن سینا نه تنها در زمان خود، بلكه دردوره های بعد نیز در میان مردم شهرت بسیار داشته است. به همین سبب داستان ها و افسانه های بسیاری درباره كودكی، كار و هوشمندی او به وجود آمده است. در برخی ازاین افسانه ها او حكیمی است كه زندگی می بخشد، خردمندی است كه همه چیز می داند، و هوشمندی است كه از رازهای پنهان باخبراست.

---

ابوعلی بن سینا - لغت نامه دهخدا
ابوعلی سینا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
گالری ابن سینا - کانون ايرانی پژوهشگران فلسفه و حکمت
ابتکارات ابن‌ سینا در فیزیک ارسطویی - کانون ايرانی پژوهشگران فلسفه و حکمت

---

آثار ابن سینا:

به دلیل آنکه در آن عصر، عربی زبان رایج آثار علمی ایران بود، ابن سینا و سایر دانشمندان ایرانی که در آن روزگار می‌زیستند کتابهای خود را به زبان عربی نوشتند. بعدها بعضی از این آثار به زبانهای دیگر از جمله فارسی ترجمه شد.

آثار فراوانی از ابن‌سینا به جا مانده و یا به او نسبت داده شده که فهرست جامعی از آن‌ها در فهرست نسخه‌های مصنفات ابن سینا آورده شده‌است. این فهرست شامل شامل ۱۳۱ نوشته اصیل از ابن سینا و ۱۱۱ اثر منسوب به او است.

به نقل از لغت نامه دهخدا:
مجموع تآلیف ابوعلی به بیش از ۱۰۰ کتاب و رساله میرسد که در مواضیع مختلف از قبیل کلیات حکمت، مابعدالطبیعه، منطق، طبیعیات، ریاضیات، نجوم، موسیقی، کیمیا، دین و غیره می باشند.
مهمترین تألیف طبی ابن سینا پس از قانون، منظومهٔ اوست در بحر رجز که بنام «ارجوزه» و هم منظومه معروفست و این همان کتاب است که آرمانگان و آلپاگوس دو مترجم آثار ابن سینا بنام کانتی کوم یا کانتی کا نامیده اند.
مشهورترین شروح ارجوزه شرح ابن رشد است که آن نیز بلاطینی ترجمه شده و شرح دیگری در کتابخانه ٔ پاریس به نمرهٔ ۱۰۲۲ ضمیمه، موجود است که بی ارزش نیست و مشروحتر از شرح ابن رشد میباشد... و شرح دیگر شرح ابن نفیس شارح و ملخص قانون است و نسخهٔ این کتاب به سال ۷۸۸ ه. ق. مطابق ۱۳۸۶م. به خط محمدبن اسماعیل میباشد. نسخ کتاب قانون و منظومهٔ ارجوزه در کتابخانه های اروپا بسیار است.
دیگر از آثار ابن سینا که دارای ارزش متوسطه است مقاله ای است در باب ادویهٔ مفرحه یا قلبیه، این رساله نیز به لاتین ترجمه شده و غالباً با قانون در یک مجلد به طبع رسیده است.
میشل سکوت را نیز بر مقالهٔ ملخص حیوانات ابوعلی از ارسطو ترجمه ای است.
.و اما کتاب ابوعلی راجع به کیمیا که به نام ابوالحسین احمدبن محمد سهیلی کرده است
همچنین کتاب دیگر او در موضوع صور فلکیه بنام همان وزیر است.
و در تکون احجار و جبال ابن سینا قرنها از عصر خویش پیش رفته است چنانکه در اسباب عرضیهٔ تکون جبال زلزله را نام میبرد.

و از آثار دیگر ابن سینا که بلاطینیه ترجمه نشده است کتب ذیل است:
رساله ای در خواص کاسنی، کناش طبّی و نسخه ای از ترجمهٔ عبری این کتاب در کتابخا نهٔ اکسفورد محفوظ است.
مقاله ای در نبض به فارسی، قوای طبیعیه، قوانین معالجات، جواب بیست مسئلهٔ طبیّه.
تعالیق بر مسائل جنین در طب، رسالة فی القولنج. در کتابخانهٔ پاریس به نمرهٔ ۱۰۸۵ و ۱۰۹۳ کتب قدیمه.
کتابخانهٔ بودلین نیز دو منظومه از ابن سینا جزارجوزه داراست که در کتابخانهٔ فلورانس قطعاتی از ترجمهٔ سریانی ابوالفرج از این دو کتاب موجود است.

گمان می‌شود پورسینا و فارابی بنیادگذاران نخستین پایه‌های دانش هماهنگی (هارمونی) در موسیقی بوده‌اند.
پورسینا تئوری‌دانی دارای دیدگاه‌های موسیقایی است. او مرد دانش و نه کنش در موسیقی بود. آثار موسیقایی پور سینا که در آنها به موسیقی پرداخته شده عبارتند از:
شفا، جوامع علم موسیقی، المدخل الی صناعة الموسیقی و لواحق (که در دسترس نیستند)، دانشنامه علایی، نجات، اقسام العلوم،

---

⇒⇓ آرامگاه ابو علی سینا در همدان

آناتومی بدن انسان از کتاب قانون ابو علی سینا