Persian

ما بدین در نه پی حشمت و جاه آمده‌ایم	از بد حادثه این جا به پناه آمده‌ایم
ره رو منزل عشقیم و ز سرحد عدم	تا به اقلیم وجود این همه راه آمده‌ایم
	من از بیگانگان هرگز ننالم که با من هرچه کرد، آن آشنا کرد
	حافظ شیرازی

حافظ شیرازی

شمس الدین محمد شیرازی (۷۲۷-۷۹۲ ه ق) ملقب به خواجه حافظ شیرازی و مشهور به لسان الغیب، در شیراز زاده و در همان شهر نیز وفات یافته‌ است.
او از مشهورترین شعرای تاریخ ایران و از تابناك‌ترین ستاره‌های آسمان ادب و هنر ایران زمین است. نام پدرش را بهاءالدین دانسته‌اند كه ممكن است به شیوۀ معمول «بهاءالدین» لقب او بوده باشد.
شیراز، در ‌دوران جوانی حافظ، اگرچه وضع سیاسی آرام و ثابتی نداشت و با افول سلسله محلی اتابکان فارس به تصرف خاندان اینجو در آمده بود، لیكن از مراكز بزرگ علمی و ادبی ایران و جهان اسلام محسوب می‌گردید.
به نقل از محمد گلندام، دوست و همدرس وی، حافظ به دو رشته از دانش‌های زمان، یعنی علوم شرعی و علوم ادبی ‌پرداخت و به آنها تسلط کامل یافت. وی علاوه بر اندوخته عمیق علمی و ادبی خود، قرآن را نیز کامل از حفظ داشت و از این روی تخلص حافظ بر خود نهاد.

خواجه در همان دهه بیست زندگی، به شبب شهرت والای خود مورد توجه اٌمرای آل اینجو قرار گرفت و پس از راه یافتن به دربار آنان به مقامی بزرگ نزد شاه شیخ جمال الدین ابواسحاق حاکم فارس دست یافت.
حکومت شاه ابواسحاق اینجو توأم با عدالت و انصاف بود و این امیر دانشمند و ادب دوست در دوره حکمرانی خود که از سال ۷۴۲ تا ۷۵۴ ه.ق بطول انجامید در عمرانی و آبادانی فارس و آسایش و امنیت مردم این ایالت بویژه شیراز کوشید.

پس از این دوره صلح و صفا در سال ۷۳۴ هجری خورشيدی امیرمبارزالدین محمد مظفری، مؤسس سلسله آل مظفر، كه پادشاهی دیندار و سخت گیر بود به شیراز تاخت. شاه شیخ ابواسحاق فراری و كشته شد. سخت گیری های امیر مبارزالدین محمد باعث شد كه مردم او را محتسب (پلیس دینی) بنامند. حافظ بیش از همه از این وضع ناراحت بود و ناراحتی خود را در غزل های بسیار سرود:
اگر چه باده فرح بخش و باد گلبیز است به بانگ چنگ مخور می كه محتسب تیز است

بر خلاف سعدی، حافظ بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند و به جز یک مسافرت نیمه تمام به بندر هرمز و یک سفر کوتاه به یزد همواره در شیراز بود. حافظ در باره این سفر غزلی دارد:
خرم آن روز کز این منزل ویران بروم راحت جان طلبم وز پی جانان بروم
دلم از وحشت زندان سکندر بگرفت رخت بربندم و تا ملک سلیمان بروم

اواخر زندگی شاعر بلند آوازه ایران همزمان بود با حمله امیر تیمور و این پادشاه بیرحم و خونریز پس از جنایات و خونریزی های فراوانی که در اصفهان انجام داد و از هفتاد هزار سر بریده مردم آن دیار چند مناره ساخت روبه سوی شیراز نهاد.

می‌گویند هنگامی که قصد دفن حافظ را داشتند، عده‌ای از متعصبان با استناد اشعار حافظ درباره میگساری با دفن وی به شیوهٔ مسلمانان مخالف بودند و در مقابل عدهٔ دیگر وی را فردی مسلمان و معتقد می‌دانستند. قرار شد که از دیوان حافظ فالی بگیرند که این بیت آمد:
قدم دریغ مدار از جنازهٔ حافظ که گرچه غرق گناه است می‌رود به بهشت
این شعر در بدخواهان شاعر بزرگ تأثیر بسیاری می‌کند و همه را خاموش می‌کند.

تبحر حافظ در سرودن غزل بوده و با ترکیب اسلوب و شیوه شعرای پیشین خود سبکی را بنیان نهاده که اگر چه پیرو سبک عراقی است اما با تمایز ویژه به نام خود او شهرت دارد. برخی از حافظ پژوهان شعر او را پایه گذار سبک هندی می‌دانند که ویژگی اصلی آن استقلال نسبی ابیات یک غزل است (حافظ نامه، خرمشاهی).

از دیوان حافظ به سبب شهرت و رواج بسیار آن نسخه‌های فراوان در دست است كه اغلب در معرض دستبرد ناسخان و متذوقان قرار گرفته درباره‌ی بسیاری از بیت‌های حافظ به سبب اشتمال آن‌ها بر مضمون‌ها دقیق، میان اهل ادب تفسیرهای خاص رایج است.

دیوان حافظ که مشتمل بر حدود ۵۰۰ غزل، چند قصیده، دو مثنوی، چندین قطعه، و تعدادی رباعی است، تا کنون بیش از چهارصد بار به اشکال و شیوه‌های گوناگون، به زبان اصلی فارسی و دیگر زبان‌های جهان به‌چاپ رسیده است. شاید تعداد نسخه‌های خطّی ساده یا تذهیب گردیدهٔ آن در کتابخانه‌های ایران، افغانستان، هند، پاکستان، ترکیه، و حتی کشور‌های غربی از هر دیوان فارسی دیگری بیشتر باشد.

گوته، نابغهٔ ادب آلمانی، «دیوان غربی - شرقی» خود را تحت تاثیر «دیوان حافظ» سرود، و فصل دوم آن را با نام «حافظ‌‌نامه» به اشعاری در مدح حافظ اختصاص داد
نیچه، شاعر و فیلسوف آلمانی، نیز در دیوان «اندرزها و حکمت‌ها»، یکی از شعرهای خود را با نام «به حافظ (آوای نوشانوش، پرسش یک آبنوش)» به او تقدیم کرده‌است.