نماد دین زرتشتی - امشاسپندان

• دو گوهر همزاد: سپَنتامَينو و اَنگرَه مَينو

اين دو پديده ي همزادي كه در آغاز آفرينش به صورت دو نيروي متضاد در انديشه و گفتار و كردار ظهور نمودند يك نيكي است و ديگري بدي . انسان دانا از ميان اين دو، نيكي را بر گزيند ولي شخص نادان چنين نخواهد كرد [گاتها ۳۰ بند ۳].
اين دو گوهر يا پديده در انديشه اند و راستي و ناراستي، پديدآرندگي و تباهكاري، روشني و تيرگي، دوستداري و دشمني، هستي و نيستي، دل آزردگي و دلگرمي در اين جهان و در انديشه ي آدمي به نام دو گوهر يا دو مينوي كه نخستين سپَنتامَينو يعني روشن روان و ديگري اَنگرَه مَينو يعني تيره روان شناسانده شده است. اين دو نيز با روان با هم، همزاد و برادر دوقلو هستند.

• امشاسپندان

امشاسپندان بازشناساننده‌های وجود اهورامزدا هستند. این واژه در یسن و ویسپرد آمده است و به معنی جاودانان پاک یا مقدسان بی مرگ یا نامیرایان فزونی بخش است که از دو جز امشه به معنی جاودانی و بی مرگ و سپنته به معنی پاک و مقدس و فزونی بخش تشکیل شده‌است.
امشاسپندان شش فروزه اهورامزدا هستند که هر کدام دارای مفهومی است که بخشی از عظمت خداوند یکتا را به آدمی می‌شناسانند و با شناخت و پیروی از این مفاهیم و ایزدان می‌توان اهورا مزدا را درک کرد.
مطابق باورهای مذهبی زرتشتی، امشاسپندان، خداوند را در زمین برای گسترش صلح و عدالت یاری می‌کنند و هرکدام مسؤلیت محافظت از چیزی را بر عهده دارند

وهومن (بهمن) منش پاک ِاندیشه پاک نام یکی (اولین) از امشاسپندان می باشد. بهمن در اوستا وهومنه در پهلوی وهومن و در فارسی وهمن یا بهمن است. این واژه مرکب است از دو جزء وهو به معنی خوب و نیک، و منه از ریشه من که در پهلوی منشن و منیتن آن آمده است و در فارسی منش شده است. این ریشه دراوستا و فرس هخامنشی به معنی اندیشیدن و شناختن و به یاد آوردن و دریا فتن است.
مظهر اندیشه نیک و خرد و دانایی خداوند است. بهمن همان امشاسپند بزرگ است که روان اشو زرتشت را به پیشگاه مزدا اهورا راهنمایی کرد. وهومن به انسان منش نیک آموزش می دهد. گل یاسمن سفید، رنگ سفید، خروس سفید نشا نه های جسمانی (زمینی) وهومن می باشد.

اشا و هیشت (اردی بهشت) راستی ودرستی نام یکی دیگراز (دومین) امشاسپندان می باشد. در اوستا اشا و هیشت، درپهلوی ارت وهیشت و در فارسی اردی بهشت است.
جزء اولی کلمه "اشا" از جمله لغاتی است که معنی آن بسیار گسترده است: راستی ودرستی،سپنتایی (تقدس)، قانون وآیین ایزدی، پاکی. جزء دیگر این واژه که "وهیشت" باشد صفت تفضیلی است یعنی بهترین. پس معنی آن بهترین راستی ودرستی است. در عالم روحانی نماینده صفت راستی و درستی وپاکی و سپنتایی مزدا اهورا است و در عالم مادی نگهبانی آ تش . "قانون اشا: قانون راستی و هنجار هستی در هر دو بخش گیتی و مینو" گل مرزنگوش ویژه اوست.

وهوخشترا (شهریور) شهریاری وکشور نام یکی دیگراز (سومین) امشاسپندان می باشد. در اوستا "خشترو ییریه"، در پهلوی خشتریور و در فارسی شهریور می گویند. جزءاول این واژه به معنی شهریاری وکشور آمده است. کلمه شهراز "خشتر" آمده و در قدیم نیز از خود کلمه شهر، مملکت اراده می شد. جزء دوم این کلمه صفت است به معنی آرزو شده که از "ور" مشتق شده.
شهریوررا به کشور آرزو شده یا سلطنت مطلوب می توان ترجمه کرد. بسا در اوستا از شهریور کشور جاودانی مزدا اهورا، سرزمین فنا ناپذیر و بهشت برین اراده گردیده است؛ آنجا که مقام خود اهورا است و انسان باید چنان زندگی کند که پس از مرگ شایسته این مملکت باشد. شهریور سومین امشاسپندان می باشد و در عالم روحانی نماینده سلطنت ایزدی، فر و توانایی خداوند و شهریاری مطلق مزدا اهورا است. در جهان مادی نگهدار فلزات و دستگیری فقرا (به کار بردن نیک دارایی و دستگیری نیازمندان).

سپنتا آرمیتی (سپندارمذ) پاکی، فروتنی و محبت نام یکی دیگراز (چهارمین) امشاسپندان می باشد. سپندارمذ را در پهلوی سپندارمت، در اوستا سپنتا آرمیتی ودر فارسی سپندارمذ، سپندارمد، اسپندارمد، اسپندارمذ، سفندارمذ گویند. یکی از امشاسپندان جاودانی مونث است. مظهر پاکی، فروتنی، محبت، عشق، خلوص، فروتنی وپارسایی اهورا مزدا است و در عالم مادی نگهبانی زمین و زنان نیک با اوست. پنجمین روز ماه از آخرین ماه سال موسوم به جشن اسفندگان است.
روز سپنتا آرمیتی (سپندارمذ) در اسفند ماه روز زن یا مادر است. بید مشک گل مخصوص سپنتا آرمیتی است.

هَوروَتات (خرداد) رسایی و کمال نام یکی دیگراز (پنجمین) امشاسپندان می باشد.
خرداد نماینده رسایی و کمال، دانش مزدا اهورا است و در گیتی به نگهبانی آب گماشته شده است. صورت اوستایی خرداد "هَوروَتات" است که هَورو صفت است به معنی رسا، همه، درست، تمام و کمال و جزء دوم یعنی داد یا دات به معنی قانون، عدل ارتباطی ندارد بلکه پسوند است که به انجام برخی از واژها مانند ارشتات (راستی) و تات (درستی) و اوپرتات (برتری) می پیوندد.

امرداد نام ششمین و به عبارتی آخرین امشاسپندان است. چرا که امشاسپندان به معنایی مقدسان بی مرگ یا جاودانان مقدس معنی می شوند و همه فروزگان اهورامزدا هستند. با سپری کردن این گام ها و دریافت فروزه های هر یک از این امشاسپندان و یاری آنها فرداشه با بالهای خرد و عشق – آسنو خرثو (خرد ذاتی) و گوشو سرود خرثو (خرد اکتسابی یا گوشی) - به گروسمان (بالا ترین طبقه آسمان) خواهد رسید.
امرداد این واژه به اشتباه مرداد یعنی مرگ ومردن خوانده شده درصورتی که صحیح آن "امرداد" یعنی جاودانی و بیمرگی است. این واژه مشتق از سه جزء اَ به معنی نفی، دومی از ریشه مَر به معنی مردن و جزء سوم تات پسوند است. این نام در اوستا به ویژه سرودها صفتی است از برای مزدا اهورا ،مظهر زوال ناپذیری و پایندگی. اما در جهان خاکی نگهبانی و سرپرستی گیاه با اوست و همیشه با امشاسپند هَوروَتات یا خرداد ،نگهبان آب همراه است(سعادت و نجات – کمال و جاودانی).