خانم دکتر مهرانگیز منوچهریان - سناتورین مجلس سنا

مهر انگیز منوچهریان ۱۲۸۵ در مشهد به دنیا آمد و ۱۴ تیر ماه سال ۱۳۷۹ در تهران درگذشت.
بی تردید دکتر مهرانگیز منوچهریان یکی از مبارزترین بانوان ایران بود که در تمامی عمر خود برای تساوی حقوق زن و مرد می کوشید.

دکتر مهرانگیز منوچهریان بانویی با شهامت و صریح بود که حتی در راه تساوی حقوق بانوان ایرانی از کرسی سناتوری انتصابی تهران صرفنظر کرد. او تنها سناتور از دوران مشروطیت تا به امروز ایران است که از مقام خود استعفاه کرده و با وجود اصرار فراوان حاضر نشد که استعفاه نامه خود را پس بگیرد.

دکتر مهرانگیز منوچهریان بنیانگذار "اتحادیه بین المللی زنان حقوق دان ایران" بود و سالیان دراز نیز ریاست اتحادیه را برعهده داشت.



مهرانگیز منوچهریان؛ داعیه دار حقوق زنان، زندگی نامه:

خانواده مهر انگیز در هشت سالگی او به تهران آمدند و او در نُه سالگی، تحصیل را در مدرسه ژاندارک که از سوی مبلّغه های مسیحی (خواهران «سن ونسان دوپل») تأسیس شده بود، از کلاس ششم شروع کرد زیرا او تا کلاس ششم را در مشهد و در خانه آموخته بود مدرسه ژاندارک وابسته به سفارت فرانسه بود. به همین دلیل، مهرانگیز امتحان کتبی سال ششم را در سفارت فرانسه و امتحان شفاهی آن را در مدرسه که با حضور نماینده فرهنگی دولت فرانسه برگزار می شد، شرکت کرد.

او دوره متوسطه را در مدرسه «فرانکو پرسان» گذراند. این مدرسه از سوی یوسف خان مؤدب الملک که پدری فرانسوی داشت، تأسیس شده بود. مهرانگیز منوچهریان در این مدرسه دوره سه ساله درس فرانسه را طی کرد. او که از دوره کودکی زبان فرانسه را تحت تعلیم مادام ماریوان روسی در خانه آموخته بود، توانست این دوره را دو ساله طی کند.

وی به فراگیری زبان فرانسه بسیار علاقه مند بود، به طوری که در این درس بیشترین نمره ها را دریافت می کرد؛ ولی به همان اندازه به دروس شرعیات و زبان عربی بی علاقگی نشان می داد. مهرانگیز، معلمی را در سال ۱۳۱۱ ه ش با تدریس زبان فرانسه در مدرسه ژاندارک آغاز کرد و در سال ۱۳۱۳ ه ش بدون گذراندن کنکور مقدماتی، وارد دانشسرای عالی (دانشکده فلسفه و علوم تربیتی) شد.

پس از آنکه دختران توانستند به دانشسرای عالی راه یابند، او در شهریور ۱۳۱۷ ه ش تحصیلاتش را در دانشسرای عالی با اخذ مدرک لیسانس به پایان رساند.

وی همزمان با تحصیل، به فراگیری موسیقی مشغول بود و در سال ۱۳۲۵ ه ش وارد دانشکده حقوق شد و در سال ۱۳۲۷ ه ش از آن دانشکده فارغ التحصیل شد. و برای گرفتن پروانه وکالت، دوره کارورزی وکالتِ دادگستری را به راهنمایی محمود سرشار شروع کرد. او در سال ۱۳۳۲ ه ش برای خود دفتر وکالت باز کر.

وی در سال ۱۳۳۴ ه ش در کنکور دکتری حقوق قبول شد و در سال ۱۳۳۸ ه ش موفق به اخذ درجه دکتری حقوق گردید. او در دوره چهارم مجلس سنا با انتصاب شاه به آن راه یافت. نمایندگان سنا در دوره چهارم، شصت نفر بودند که سی نفر انتخابی مردم و سی نفر انتصابی شاه بودند، که در میان سناتورهای انتصابی شاه، مهر انگیز منوچهریان و شمس الملوک مصاحب دیده می شدند.

او در بعضی از مجامع از جمله: انجمن آمریکایی حقوق بین الملل ، کمیته مکاتبات وابسته به شورای ملی زنان آمریکا، اتحادیه بین المجالس، اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان، عضویت داشت.

دکتر مهرانگیز منوچهریان بانویی با شهامت و صریح بود که حتی در راه تساوی حقوق بانوان ایرانی از کرسی سناتوری انتصابی تهران صرفنظر کرد. او تنها سناتور از دوران مشروطیت تا به امروز ایران است که از مقام خود استعفاه کرده و با وجود اصرار فراوان حاضر نشد که استعفاه نامه خود را پس بگیرد.

دکتر مهرانگیز منوچهریان بنیانگذار "اتحادیه بین المللی زنان حقوق دان ایران" بود و سالیان دراز نیز ریاست اتحادیه را برعهده داشت.

وى جزو نخستین بانوانی بود که عنوان سناتوری یافت و در سه دوره چهارم و پنچم و ششم، در مجلس سنا عضویت داشت.







قدردانی ایشان از شاهنشاه محمد رضا شاه آریامهر

خانم مهر انگیز معتقد بود که «زن ایرانی تا زنده است و زندگی می کند، نباید این موهبت رضا شاه را فراموش کند و همواره سخنرانی های خود را در مجلس سنا با ستایش از شاهنشاه آغاز می کرد.

وی در سخنانش؛ به عنوان مثال اظهار می دارد: «در خصوص اعطای آزادی ها وحقوق خاص به زنان، فقط و فقط به وسیله شخص شاهنشاه این حقوق به زنان ایران داده شده است و هیچ یک از مقامات دراین باره منتی بر سر او ندارند.»

مذاکرات مجلس سنا، جلسه ۶ ، ۷ آبان ۱۳۴۲ و مجله زن روز، همان.



شخصیت حقوقی و علمی دکتر مهرانگیز منوچهریان

- اعلام تساوی حقوق زن با مرد در سال ۱۳۴۲ خورشیدی
دکتر مهرآنگیز منوچهریان با انتشار کتاب (انتقاد بر قانون اساسی ایران از نظر حقوق زن) کوشید تا جامعه ایرانی را متوجه نقص های وضع حقوق زنان بکند و میخواست دولتمردان را با قوانین کشور بیشتر آشنا سازد. این کتاب که در سال ۱۳۲۸ خورشیدی منتشر شد (زمان محمد رضا شاه) که اداره نگارش وزارت فرهنگ او را مورد تعقیب قرار داد.

ولی بعد از اعلام تساوی حقوق زن درسال ۱۳۴۲ این کتاب به تعداد کثیری منتشر گردید.


- قانون حمایت از صغار
دکتر مهرآنگیز منوچهریان درمجلس سنا طرح قانون حمایت از صغار را داد که در مجلس سنا تصویب شد ولی در مجلس شورای ملی راکد ماند.

خانم دکتر مهرانگیز منوچهریان دوبار از سمت سناتوری مجلس سنا استعفاء کرد.
- بار اول بر سر طرح حمایت از صغار (کم سن و سال)
- بار دوم هنگام طرح لایحه گذرنامه که بین او و شریف امامی گفتگو درگرفت.
نقل از دکتر مصطفی الموتی در نامداران معاصر ایران


دکتر منوچهریان به عنوان یک حقوقدان در دولت منصور طرح حمایت از خانواده را به دولت داد که با مخالفت اعضای دولت روبرو شد.

وزیر دادگستری وقت گفت که قصد اصلاح قانون حمایت خانواده را ندارد. پاسخ دکتر منوچهریان به وزیر دادگستری موجب شد که سه ماه به تفرش تبعید گردد.

در دولت هویدا طرح قانون حمایت خانواده با حمایت نمایندگان زن در مجلس شورای ملی تصویب شد.



مدارج علمی دکتر مهرانگیز منوچهریان

ریاست "اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان" (۱۹۶۷ میلادی)
دریافت جایزه صلح "سازمان حقوق بشر" (۱۹۶۸ میلادی)
دریافت جایزه صلح "مجمع عمومی مرکز صلح جهانی" (۱۹۷۱ میلادی)

دکتر مهرانگیز منوچهریان وکیل درجه اول دادگستری و مشاور حقوقی و سناتور و جرم شناس کانون هدایت کودک و استاد حقوق جزا در مدرسه عالی حسابداری و لیسانسیه فلسفه وعلوم تربیتی و همچنین لیسانسیه حقوق در رشته قضایی و دارای دکترا از دانشگاه تهران بود.

او متجاوز از ۲۳ کنفرانس و کنگره مربوط به زنان و جرم شناسی و خانواده ، در سازمان ملل متحد شرکت کرده و درچهارمین اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان که درسال ۱۹۶۷ در تهران برگزار شد به ریاست اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان انتخاب گردید.

دکتر مهرانگیزمنوچهریان درمجمع عمومی سازمان ملل که درسال ۱۹۶۸ در نیویورک تشکیل شد موفق به دریافت جایزه صلح سازمان حقوق بشر شد.

اوهمچنین در پنجمین مجمع عمومی مرکز صلح جهانی درسال ۱۹۷۱ در بلگراد جایزه صلح دیگری گرفت.

دکتر منوچهریان مولف و مترجم ۴۲ جلد کتاب است.

او در کنفرانس زنان حقوقدان در ویرجینیای آمریکا درباره تساوی حقوق زن و مرد گفت:
«اعلامیه جهانی حقوق بشر هم ، در مورد تساوی حقوق زن و مرد ، مبرّی از تبعیض نیست ، زیرا حتی در ماده اول میگوید: افراد باید نسبت به یکدیگر با روح برادری رفتار کنند. من به سازمان ملل پیشنهاد میکنم که بدنبال آن کلمه خواهری را اضافه کنند.»

مهم ترین آثار قلمی وی عبارت اند از:

۱ ـ انتقاد از قوانین اساسی و مدنی و کیفری ایران از نظر حقوق زن سال ۱۳۴۲
۲ ـ طرح قانون خانواده بر مبنای اصل تساوی حقوق زن و مرد
۳ ـ وضع حقوقی زن در جهان ترجمه، سال 1342
۴ ـ نابرابری های حقوقی زن و مرد در ایران و راه اصلاح آن، سال ۲۵۳۷ شاهنشاهی
۵ ـ مسئله جرائم اطفال
۶ ـ وحشیگری قصاص در حقوق اسلام

او در بعضی از مجامع از جمله: انجمن آمریکایی حقوق بین الملل ، کمیته مکاتبات وابسته به شورای ملی زنان آمریکا، اتحادیه بین المجالس، اتحادیه بین المللی زنان حقوقدان، عضویت داشت.

خانم مهرانگیز منوچهریان با دکتر حسینی نژاد ازدواج کرد که حقوقدانی است برجسته که به چندین زبان خارجی تسلط و از قضات عالی مقام بودند. دکتر منوچهریان و دکتر حسینی نژاد صاحب فرزندی نشدند.

او نمونه ای از زنان تحصیلکرده و صریح و شجاع و شایسته بود که در تمامی عمر خود برای حفظ حقوق بانوان در ایران مبارزه قاطعانه کرد. وی در چهارده تیر ماه ۱۳۷۹ در گذشت.

روانشان شاد باد و خاطره اش همواره گرامی خواهد ماند.

منابع:
بانوی ایران زمین
سایت خانه و خاطره

---

سایر بانوان سناتور در مجلس شورای ملی و مجلس سنا

زنان ایرانی در سال ۱۳۴۲ خورشیدی توانستند حق انتخاب کردن و انتخاب شدن را در نهادهای سیاسی به دست آورده و نخستین زنان نماینده در انتخابات شهریور همان سال، به دوره ی بیست و یکم مجلس شورای ملی راه یافتند.

چند ماهی از انتخابات مجلس شورای ملی نگذشته بود که لایحه ی قانونی راجع به شرکت بانوان در انتخابات ابتدا در مجلس شورا و سپس در بهمن ماه همان سال در مجلس سنا مطرح و بعد از ارجاع به کمیسیون کشور، به صورت ماده واحده ای به مجلس سنا رفت؛ در این ماده واحده آمده بود:

\\\" بند اول ماده ی دهم و بند دوم ماده ی سیزدهم قانون انتخابات مجلس شورای ملی که مربوط به شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان است و هم چنین قید کلمه ی ذکور از ماده ششم و ماده نهم قانون انتخابات مجلس سنا مصوب چهاردهم اردیبهشت ۱۳۲۸ حذف می شود.
ماده واحده فوق که لایحه آن طبق ماده واحده ی مصوبه ۲۰ آذر ۱۳۴۲ تقدیم شده تصویب می شود. وزارت کشور مامور اجرای این قانون می باشد.\\\
(صورت مذاکرات مجلس سنا، جلسه ۳۶، ۷ اسفند ۱۳۴۲)

بدین ترتیب زنان ایرانی، شهروند شناخته شده و خانم ها منیره ابتهاج سمیعی – هاجر تربیت – شوکت ملک جهانبانی – مهرانگیز دولتشاهی – فرخ رو پارسا و نزهت نفیسی برای نمایندگی مجلس شورای ملی و بانوان مهرانگیز منوچهریان و شمس الملوک مصاحب برای سناتوری در مجلس سنا انتخاب شدند.
(سناتور، ص ۴۲۴)



- دکتر شمس الملوک مصاحب:
خواهر دكتر غلامحسين مصاحب؛ از شعراي معاصر و از سناتورهاي معروف دوران پهلوي و جزو اولين زناني كه در ايران دكتراي ادبيات را اخذ نمود.


- هاجر تربیت:
از پيشگامان نهضت زنان ايران و نخستين رئيس کانون بانوان در سال ۱۳۱۳ بود. وي از اولين زناني بود که به مجلس سنا راه يافت.


- شوكت الملك جهانبانی:
دختر عبداللّه‌میرزا و نوه‌ جهانگیرمیرزا. در ۱۲۸۶ ش‌ در تهران‌ متولد شد و تحصیلات‌ مقدماتی‌ و متوسطه‌ را در تهران‌ به‌ اتمام‌ رسانید و معلم‌ شد.

پس‌ از مدتی‌، مدرسه‌ای‌ به‌ نام‌ ایران‌ (دخترانه‌) در خیابان‌ مولوی‌ تهران‌ دایر كرد. وی‌ هم‌زمان‌ با خدمات‌ فرهنگی‌، در كانون‌ بانوان‌ و جمعیتهای‌ مختلف‌ زنان‌ و احزاب‌ سیاسی‌ مشاركت‌ داشت‌.

در دوره‌ بیست‌ و یكم‌، بیست‌ودوم‌ وبیست‌وسوم‌ نماینده‌ مجلس‌ شد. شوكت‌الملك‌ در ۱۳۵۴ ش‌ به‌ مجلس‌ سنا راه‌ یافت‌ و تا انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ عضو این‌ مجلس‌ بود (همان‌، ص‌ ۳۰۱؛ مروارید، ج‌ ۳، ص‌ ۷۱۲، ۷۹۲، ۸۴۳). وی‌ در ۴ آبان‌ ۱۳۷۴ در تهران‌ درگذشت‌.


- زهرا نبیل:
فرزند میرزا ابراهیم خان نبیل‏السلطنه، در ۱۲۹۴ در تهران متولد شد. تحصیلات ابتدائى و متوسطه را در تهران پایان داد و وارد دانشكده ادبیات تهران شد و سرانجام لیسانس در رشته باستان‏شناسى گرفت و به خدمت در وزارت فرهنگ درآمد و چندى هم در هلند تحصیل نمود و تخصص در موزه‏دارى از موزه لیدن گرفت.

از مهمترین مشاغل وى ریاست اداره كل باستان‏شناسى و موزه‏ها بود. چندى هم تمدن و هنر دوره‏ى هخامنشى، سلوكیه، اشكانى و ساسانى را اداره مى‏نمود. مدتى هم تمدن غرب ایران (لرستان) را تصدى مى‏كرد. خانم نبیل مدتى هم عضو كمیسیون ملى و تربیتى و فرهنگى یونسكو بود و در اغلب نمایشگاه هاى بزرگ جهان شركت داشت.

در نمایشگاه هفت هزار سال هنر و تمدن ایران، نمایندۀ دولت ایران بود. خانم زهرا نبیل از بدو تشكیل حزب ایران نوین وارد فعالیتهاى اجتماعى شد و خود را كاندیداى نمایندگى مجلس شوراى ملى نمود و سرانجام در سال ۱۳۵۰ كاندیداى مجلس سنا شد و سناتور انتخابى تهران گردید و یك دورۀ چهار ساله در مجلس سنا بود.